Derginin Tarihsel Gelişimi

Dergi nedir?

Haftalık, on beş günlük, aylık veya yıllık olarak düzenli aralıklarla çıkan bir fikir yayını; mecmua kelimesinin eş anlamı dergi Osmanlılarda ilk gazete çıktıktan 18 yıl sonra ilk mecmua olan Vakayi-i Tıbbiye yayınlanmaya başlandı (1849). Bu mesleki sağlık dergisi aylık olup, iki seneden fazla yayınlanabildi (28 sayı). Bir müddet sonra Mecmua-i Fünun aylık olarak 47 sayı çıkarılabildi (1862-1867). İlk resimli dergi olan Mir’at 1862’de üç sayı neşriyat yapabildi. Ceride-i İber-i İntibah (1862-1864) 8 sayı yayınlandı. Bunlar ilk yayınlanan dergilerdi. Bunlardan sonra pek çok isimde muhtelif zamanlarda çıkan ekserisi uzun zaman devam etmeyen dergiler neşredilmişti. Bunların içinde Erkan-ı Harbiye-i Umumiye ‘in yayınladığı Ceride-i Askeriye (1864-1919) 15 günde bir çıkıp en uzun yayın hayatı olandır.

İkinci Meşrutiyetten sonra çıkan gazete ve dergilerin sayısı 353’e yükselmişse de uzun süre devam etmeyerek, 1909 başında konan sansürden sonra, adedi birden düşmüştü. 1910’da 130, 1911’de 124, 1914’te 70, 1915’te 6, l918’de 71 dergi ve gazete çıkmaktaydı.

Cumhuriyetten sonra ise; haftalık 77 sayı çıkan Kelebek, haftalık 54 sayı çıkan Süs, Zümrüt-i Anka (1923-1925), Ayın Tarihi (1923-1957), Resimli Ay (1924-1938), Papağan (1924-1927), Haftalık Mecmua (1925-1928), Yeni Kitap (1927-1928) gibi dergiler çıkmıştı. Harf inkılabından sonra basının sarsıntı geçirmesi, pekçok dergi ve gazetenin kapanmasına sebep oldu. Hükumetçe mali bakımdan desteklenen dergi ve gazeteler çıkmaya başladı. Yeni dergiler; İdare, Uyanış (1928-1940), Kadro (1932-1935), Akın (1932-1933), Varlık (1933), Fikir Hareketleri (1933-1940), Yedi gün (1933-1950), Ülkü (1933-1950), Yeni Adam (1934), Yücel (1935-1956), Ağaç (1935-1936) yılları arasında neşredildiler.

İkinci Dünya Harbi sırasında gazete adedinde de fazlalaşma görüldü. Buna rağmen dergi adedi azalarak 178’den 127’ye düştü. Daha sonraki yıllarda 1945’te 287, 1947’de 379, 1950’de 479, 1952’de ise 624 dergi yayınlanmaktaydı. 1961 yılından sonraki senelerde dergi sayısında büyük bir artış oldu. 1970’li senelere gelindiğinde çıkan dergi miktarı 1000’i aşmıştı. Daha sonra vuku bulan ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmeler neticesinde dergilerin sayısı 80’li senelerin başında önemli miktarda düştü. Ancak bazı gazetelerin yan yayını olarak yeni dergiler de neşir hayatına girmiştir. Daha çok bu dergiler çocukları hedef almıştır. Türkiye Çocuk, Tercüman Çocuk, Milliyet Çocuk, Can Çocuk dergileri bunların belli başlılarındandır. Ancak bu dergilerden Türkiye Çocuk hariç hiçbirisi uzun ömürlü olmamıştır. Ayrıca yine büyük gazetelerin ilmi ve iktisadi yönden dergiler çıkardığı da görülür. Türkiye Gazetesi yayın topluluğu arasında yer alan İnsan ve Kâinat ile tekstil Teknik Dergisi bunların önde gelenleridir.